पेरणी ५ नोव्हेंबरपर्यंत पूर्ण करण्याचा सल्ला; वाणांची चुकीची निवड उत्पादनावर करू शकते परिणाम, संशोधन केंद्राची सविस्तर माहिती.
विशेष प्रतिनिधी:
राज्यात रब्बी हंगामाची लगबग सुरू झाली असून, गहू हे या हंगामातील एक प्रमुख पीक आहे. विशेषतः जिथे पाण्याची उपलब्धता कमी आहे, अशा कोरडवाहू क्षेत्रासाठी गव्हाच्या योग्य वाणाची निवड करणे उत्पादनवाढीसाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठरते. चुकीच्या वाणाची निवड केल्यास उत्पादनावर मोठा परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे, शेतकऱ्यांनी आपल्या जमिनीचा प्रकार आणि पाण्याची उपलब्धता लक्षात घेऊन सुधारित वाणांची निवड करावी, असा सल्ला गहू संशोधन केंद्राने दिला आहे.
कोरडवाहू गव्हाची पेरणी वेळेवर करणे हे अधिक उत्पादन मिळवण्यासाठी आवश्यक आहे. संशोधन केंद्राच्या माहितीनुसार, पेरणीला उशीर झाल्यास उत्पादनात घट येते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी ५ नोव्हेंबरपर्यंत पेरणी पूर्ण करण्यावर भर द्यावा, असे आवाहन करण्यात आले आहे.
पेरणीची योग्य वेळ आणि बियाण्याचे प्रमाण
कोरडवाहू गव्हाची पेरणी २५ ऑक्टोबर ते ५ नोव्हेंबर या कालावधीत पूर्ण करणे उत्पादनासाठी फायदेशीर ठरते. पेरणी करताना हेक्टरी १०० किलो बियाणे वापरावे आणि दोन ओळींमधील अंतर २० सेंटीमीटर ठेवावे, अशी शिफारस करण्यात आली आहे.
कोरडवाहूसाठी शिफारस केलेले प्रमुख वाण
महाराष्ट्रातील हवामान आणि जमिनीचा विचार करून विविध संशोधन केंद्रांनी अनेक सुधारित वाण विकसित केले आहेत. निफाड येथील गहू संशोधन केंद्राने शिफारस केलेल्या काही प्रमुख वाणांची माहिती खालीलप्रमाणे:
१. नेत्रावती (NIAW 1415)
हा वाण मध्यम ते भारी जमिनीसाठी अत्यंत उपयुक्त आहे. थंड आणि कोरडे हवामान या वाणासाठी पोषक ठरते.
-
कालावधी: १०५ ते ११५ दिवस.
-
उत्पादन: कोरडवाहू क्षेत्रात एकरी ६ ते ८ क्विंटल, तर मर्यादित सिंचनाखाली १० ते १२ क्विंटलपर्यंत उत्पादन मिळते.
-
वैशिष्ट्ये: याचे दाणे मध्यम आकाराचे असून चपातीसाठी उत्तम आहेत. हा वाण मावा किडीस प्रतिकारक असून काळा, नारंगी आणि तांबोरा रोगांना चांगला प्रतिकार करतो. यामध्ये प्रथिने (१२% पेक्षा जास्त), लोह, जस्त, तांबे आणि मॅंगनीज यांसारखी सूक्ष्म अन्नद्रव्ये भरपूर प्रमाणात असतात.
२. फुले अनुपम (NIAW 3624)
महाराष्ट्रामध्ये एका ओलिताखाली वेळेवर पेरणीसाठी या वाणाची शिफारस केली जाते. पाण्याची उपलब्धता कमी असल्यास हा वाण चांगला पर्याय आहे.
-
कालावधी: १०५ ते ११० दिवस.
-
उत्पादन: एका ओलिताखाली हेक्टरी ३० ते ३५ क्विंटल उत्पादन क्षमता.
-
वैशिष्ट्ये: यात ११.४% प्रथिने असतात. दाणे आकर्षक आणि टपोरे असून चपातीसाठी उत्कृष्ट आहेत. हा वाण तांबेरा रोगास प्रतिकारक्षम आहे.
३. पंचवटी (NIDW-15)
राज्यात कोरडवाहू पेरणीसाठी या वाणाची शिफारस केली जाते. मध्यम जमिनीत याची लागवड करता येते.
-
कालावधी: १०५ दिवस.
-
उत्पादन: कोरडवाहू जमिनीत एकरी ५ ते ६ क्विंटल उत्पादन मिळते.
-
वैशिष्ट्ये: याचे दाणे टपोरे आणि चमकदार असतात. शेवया, पास्ता आणि मॅकरोनीसारखे पदार्थ बनवण्यासाठी हे वाण उत्तम आहे. हा वाण मावा किडीस आणि तांबेरा रोगास प्रतिकारक आहे.
४. फुले सात्विक (NIAW 3170)
संरक्षित ओलिताखाली (restricted irrigation) वेळेवर पेरणीसाठी हा वाण शिफारस केलेला आहे.
-
कालावधी: १०५ ते ११० दिवस.
-
उत्पादन: हेक्टरी ३५ ते ४० क्विंटलपर्यंत उत्पादन क्षमता.
-
वैशिष्ट्ये: यात ११ ते १२% प्रथिने असून लोह आणि जस्त यांसारखी सूक्ष्म अन्नद्रव्ये भरपूर आहेत. दाण्यांचा कडकपणा कमी (३५-४०%) असल्याने चपातीसाठी हा एक उत्तम वाण मानला जातो. हा वाण तांबेरा रोगास प्रतिकारक्षम आहे.
इतर महत्त्वाचे कोरडवाहू वाण
वर नमूद केलेल्या वाणांव्यतिरिक्त, देशातील विविध संशोधन केंद्रांनी विकसित केलेले खालील वाणदेखील कोरडवाहू आणि मर्यादित सिंचनासाठी उपयुक्त आहेत:
| शरद (AKDW-2997-16) |
कोरडवाहू प्रदेशासाठी उपयुक्त |
| पुसा उजाला (HI 1605) |
उच्च उत्पादनक्षम, कोरडवाहू प्रकार |
| पुसा बहार (HD 2987) |
मध्यम कालावधीचे, गुणवत्तापूर्ण |
| DBW 93 |
तांबेरा प्रतिकारक |
| PBW 596 |
उच्च उत्पादनक्षम, चपातीसाठी चांगला |
| GW 1346 |
कोरडवाहू वाण |
| HI 8802 |
दुष्काळ प्रतिकारक |
| HI 8805 |
उच्च दर्जाच्या दाण्यांसाठी |
| MACS 4058 |
सूक्ष्म अन्नद्रव्यांनी समृद्ध |
| NIDW 1149 |
कोरडवाहू प्रदेशासाठी योग्य |
थोडक्यात, गव्हाचे चांगले उत्पादन घेण्यासाठी पेरणीची वेळ साधणे आणि आपल्या जमिनीच्या प्रकारानुसार व पाण्याच्या उपलब्धतेनुसार योग्य वाणाची निवड करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे, असे आवाहन कृषी तज्ज्ञांनी केले आहे.
